اطیب البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)
| نویسنده | سید عبدالحسین طیب |
| موضوع | تفاسیر شیعه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱۴ |
|
| |
کتاب «اطیب البیان فی تفسیر القرآن»، اثر آیت الله سید عبدالحسین طیب (۱۳۷۰-۱۲۷۲ ش)، تفسیری از قرآن مجید به زبان فارسی در ۱۴ جلد می باشد.
مؤلف
سید عبدالحسین طیب (۱۳۷۰-۱۲۷۲ ش) از علما و مفسران معاصر شیعه در اصفهان بود. از اساتید ایشان، سید ابوالقاسم دهکردی، سید محمدباقر درچه‌ای و سید مهدى درچه‌اى می باشند. الکلم الطیّب، العمل الصّالح فی العقاید و الاخلاق، از دیگر آثار ایشان است.
انگیزه نگارش
مؤلف کتاب در مورد انگیزه نگارش این تفسیر در پایان جلد ۱۴ آن می گوید: «دیر زمانی در خاطرم خطور می‌نمود، کتابی در تفسیر قرآن بنگارم و روی این اندیشه، حوزه‌های تفسیری تشکیل داده و جزوه‌های متفرقی در این باره به رشته تحریر درآورده بودم و از طرفی قصور باع و قلّت استعداد و اشتغالات درسی و گرفتاری‌های دنیوی مرا از اقدام به این امر منع و بلکه مأیوس می‌نمود، تا اینکه در شب سه‌شنبه پنجم جمادی الثانی سال ۱۳۸۰ ه.ق (مطابق با ۲۲ آبان ماه ۱۳۳۹ ش) در محضر بعضی از علما، به مجلس سوگواری حضرت صدیقه طاهره -سلام اللّه علیها- موفق شده و در ضمن توسل، حالت وجدی در خود دیدم و از آنجا به منزل مراجعت نموده و در عالم رؤیا خدمت حضرت ثامن الحجج علیه السلام و حضرت ولی عصر -عجل اللّه تعالی فرجه- مشرف شده و پس از مذاکراتی که بین آن دو بزرگوار راجع به زوّار شد، حضرت بعد از عنایاتی و ترضیهء خاطری نسبت به حقیر و مروّجین دین، مرا امر به نوشتن تفسیری فرمود‌ه و وعده به من دادند. بعد از آنکه از خواب بیدار شدم، صدق رؤیای من ظاهر شده و وعده نصرت حضرتش تحقق یافته و من به نگارش و تألیف این کتاب، به یاری حضرت رب الارباب و حضرت حجت با تمام کوشش و اهتمام اقدام نمودم و... . نگارش تفسیر را از سال ۱۳۴۱ ش، به صورت مداوم شروع کردم و بدون وقفه به نگارش آن مشغول شدم. با پایان گرفتن هریک از جلدها همان را منتشر می‌ساختم، به این ترتیب کار تألیف و انتشار، همزمان به پیش می‌رفت. آخرین جلد کتاب، یعنی جلد چهاردهم آن در سال ۱۳۵۹ ش، منتشر گردید که به این ترتیب تألیف این دورهء تفسیر، ۱۸ سال به طول انجامید...».
محتوای کتاب
«تفسیر اطیب البیان» شامل تفسیر تمام قرآن کریم بر پایه اصول اعتقادی شیعه و بر مبنای احادیث و روایات است. در مقدمه این تفسیر، ۱۰ مطلب طی ۱۲ گفتار برای بصیرت خواننده در قرائت کتاب های تفسیر قرآن، از مولف آمده است که عبارت است از:
- فضیلت قرآن و وجوب تمسک به آن
- عدم تحریف قرآن و توجیه اخبار تحریف
- تفسیر قرآن و روش مفسران و کتاب های تفسیری
- اختلاف قرائات و تحقیق کلام در کتابت قرآن
- فضیلت قرآن در حفظ و یاد گرفتن و یاد دادن قرآن
- اعجاز قرآن و وجوه آن
- وجوب احترام قرآن و حرمت و هتک آن
- شفاعت و خصومت قرآن و بحث مختصری درباره شفاعت
- کیفیت نزول قرآن و مراتب نزول
- استعاذه و حقیقت آن، بحثی راجع به مستعیذ و مستعاذبه و مستعاذمنه.
ویژگی‌های تفسیر
برخی از ویژگى‌هاى تفسير «اطیب البیان» از این قرار است:
- نثر این تفسير نسبتا ساده و روان است كه برای استفاده عموم مردم و اهل علم نوشته شده است. از آنجا كه مرحوم طيب، به هدايت عامه عنايت خاصى داشته، مترصد شده كه تفسيرى به زبان مادرى و زبانى كه مردم با آن مأنوسند، بنویسد تا بهره نیکوتر و بازده بهترى داشته باشد.
- اين تفسير، از لحاظ اينكه در استخدام واژگان، بعضا از واژه‌هاى عربى استفاده مى‌كند و ابتدا و انتهاى همه سوره‌ها، خطبه‌هایى به زبان عربى دارد، تقريبا به یک تفسير ملمع شبيه است.
- ترجمه آيات در این تفسير، صرف نظر از اشكالات خيلى جزئى، ترجمه‌اى عالمانه و محققانه و دقيق است. متأسفانه نویسنده، همه آيات را ترجمه نكرده است و اگر همه آيات را ترجمه كرده بود، مى‌توانست خود ترجمه‌اى كامل بر قرآن باشد. در مجموع، ترجمه مؤلف بسيار دقيق و محققانه است و بسيارى از اشتباهات مترجمین قرآن در آن وجود ندارد.
- مفردات و عبارات استفاده‌شده تقريبا امروزى و سليس و روان است؛ هرچند استفاده نشانه مفعولى «مر» (كه در قديم مرسوم بوده) و مانند آن در این تفسير ديده مى‌شود و برخى نكات نيز رعايت نشده است.
- از خصوصيات بارز این تفسير، مقيد بودن مؤلف به دلالت لفظى آيات قرآن است و از مسائلى كه منجر به تطبيق و تأویل مى‌گردد و محلى برای دخالت انگيزه‌ها و ذوقيات است، جدا پرهيز دارد. مؤلف، با تسلطى كه بر ادبيات عرب دارد، کیفیت استعمال‌ها و دلالت‌هاى آن را خوب مى‌شناسد و در همه جا وضع لغوى و حدود دلالت و موازين لغت را مراعات مى‌كند.
- آنچه را كه مفسران در ذيل آيات آورده‌اند، بعضا بدون اظهار نظر و اكثرا با مقايسه و سنجش نقل كرده است؛ البته در مواردى كه نظر مفسران اختلاف دارد، به ارائه نظرات ديگران اكتفا نمى‌كند، بلكه به سنجش آنها پرداخته و اگر خود بيانى مستقل داشته باشد بدان مى‌افزايد.
- نویسنده در تفسير آيات، به آيات ديگر نيز استدلال مى‌كند؛ يعنى همان تفسیر قرآن به قرآن.
- وى احكام شرعى را شرح و بسط مى‌دهد و اقوال مختلف را در هر باب، به‌صورت فتوايى نقل مى‌كند. آنجا كه اختلاف نظرى باشد، مى‌سنجد و جرح و تعدیل مى‌كند و نظرى مى‌دهد و جهت برترى یک فتوا را بر ديگرى بيان مى‌كند؛ اما در همه موارد به نظر شيعه اكتفا كرده و نظر ديگران را به‌ندرت ذكر مى‌كند.
منابع
- پایگاه طهور، بخش کتابشناسی.
- ویکی نور.
متن کتاب
| تفسیر قرآن | |
| درباره تفسیر قرآن: | تفسیر قرآن -تاریخ تفسیر - روشهای تفسیری قرآن |
|---|---|
| اصطلاحات: | اسباب نزول -اسرائیلیات -سیاق آیات |
| شاخه های تفسیر قرآن: |
تفسیر روایی (تفاسیر روایی) • تفسیر اجتهادی (تفاسیر اجتهادی) • تفسیر فقهی ( تفاسیر فقهی) • تفسیر ادبی ( تفاسیر ادبی) • تفسیر تربیتی ( تفاسیر تربیتی) • تفسیر كلامی ( تفاسیر كلامی) • تفسیر فلسفی ( تفاسیر فلسفی ) • تفسیر عرفانی (تفاسیر عرفانی ) • تفسیر علمی (تفاسیر علمی) |
| روشهای تفسیری قرآن: |
|
| تفاسیر به تفکیک مذهب مولف: |
|